Μια φιλολογικού επιπέδου συζήτηση άνοιξε πρόσφατα σαν παράπλευρη συνέπεια της οικονομικής κρίσης.
Ο λόγος για την έριδα περί του τέλους του μοντέλου της φιλελεύθερης ανάπτυξης της αγοράς.
Μερικοί σπεύδουν να προεξοφλήσουν το τέλος του καπιταλισμού, ενώ άλλοι προσπαθούν να το παρουσιάσουν την παρούσα κρίση ως ένα περίπου «συνάχι» του χρηματοπιστωτικού συστήματος, που θα αντιμετωπισθεί σύντομα με «ασπιρίνες».
Προφανώς η οριστική αξιολόγηση του φαινομένου θα ήταν εξαιρετικά παρακινδυνευμένη.
Μπορούν όμως να επιχειρηθούν μερικές επί μέρους διαπιστώσεις.
Έστω και αν δεν αποτελεί το τέλος του καπιταλισμού η κατάσταση αυτή καταρρίπτει αναμφίβολα μια σειρά από θεμελιώδεις μύθους της φιλελεύθερης οικονομίας.
Δόγματα περί αυτορύθμισης των αγορών με βάση τους θεμελιώδεις νόμους προσφοράς και ζήτησης μέσα σε ένα πλαίσιο ελευθερίας των συναλλαγών ακούγονται πλέον σαν κρύο ανέκδοτο.
Αντίθετα βασικά αξιώματα του μακαρίτη του μπάρμπα-Μαρξ φαίνεται να επιβεβαιώνονται με δραματικό τρόπο.
Ουδείς για παράδειγμα πλέον αμφισβητεί ότι τη βάση της ζωής στον πλανήτη αποτελεί ένα παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, πάνω στο οποίο στηρίζονται οι διάφορες παραλλαγές πολιτικής εξουσίας και από την εξέλιξη του οποίου εξαρτάται η παγκόσμια ειρήνη και ευημερία.
Όλοι σήμερα αναγνωρίζουν ότι η κρίση του 1929 υπήρξε μεγαλύτερη αυτής του 1908, και ήδη οι οικονομολόγοι ανεξαρτήτως ιδεολογικής τοποθέτησης συγκλίνουν στην άποψη ότι η παρούσα κρίση είναι κατά πολύ μεγαλύτερη της κρίσης του 1929.
Αυτό φαίνεται να επιβεβαιώνει την βασική πρόβλεψη του Μαρξ ότι το παρόν σύστημα μέχρι την τελική του πτώση θα αναπαράγει αλλεπάλληλες οικονομικές κρίσεις, εκάστη των οποίων θα είναι μεγαλύτερη από την προηγούμενη.
Ένα άλλο θεμελιώδες αξίωμα, που δείχνει να επιβεβαιώνεται είναι η αρχή των ενδοκαπιταλιστικών αντιθέσεων.
Σύμφωνα με αυτή την αρχή η ελεύθερη οικονομία δημιουργεί συνθήκες ανταγωνισμού που διαμορφώνουν συγκρουσιακό και όχι συνεργατικό περιβάλλον στην εξέλιξη των διαφόρων οικονομικών δραστηριοτήτων.
Παρά την κοινή πεποίθηση όλων των κρατών ότι η κρίση είναι παγκόσμια και ως εκ τούτου απαιτείται η λήψη κοινών μέτρων για την αντιμετώπισή της, στην πράξη φαίνεται ότι αυτό δεν είναι εύκολα εφικτό.
Πέρα από το ακραίο παράδειγμα της κατάστασης μεταξύ Ισλανδίας και Αγγλίας, ούτε και άλλοι κλασσικοί θεωρητικά σύμμαχοι μπόρεσαν να συντονισθούν επαρκώς.
Η Ευρώπη δεν δέχθηκε να ακολουθήσει το αμερικανικό μοντέλο διάσωσης των χρηματοπιστωτικών εταιριών. Αλλά και εσωτερικά η μεγαλόσχημη Ένωση των 25 περιορίσθηκε στους 15 της ζώνης του Ευρώ, όπου η αρχική εμφάνιση των 15 ηγετών ήταν περίπου «12 απόστολοι, ο καθένας τον καημό του». Ευλόγως η κ. Μέρκελ έκρινε ασύμφορη τη συμμετοχή της σε ένα ταμείο σωτηρίας όπου η Γερμανία θα έπρεπε να συνεισφέρει περισσότερα από όσα θα μπορούσε να αποκομίσει.
Και πολύ σύντομα οι δέκα πέντε στην πράξη θα λειτουργήσουν σαν τρείς τέσσερεις πλούσιοι και καμιά δεκαριά κομπάρσοι και φτωχοσυγγενείς.
Και πώς να εφαρμοστούν ενιαία μέτρα σε διάφορα οικονομικά μεγέθη και σε οικονομίες πολλαπλών ταχυτήτων.
Ακόμα και η απλή εγγύηση των τραπεζικών καταθέσεων μέχρι τις 50.000 ευρώ κατέστη αδύνατο αν αποτελέσει ενιαία ρύθμιση. ¨Άρκεσε η δήλωση ενός κράτους για αύξηση του ορίου στις 100.000 για να ακολουθήσουν αμέσως όποιοι μπορούσαν από τους υπόλοιπους. Ο λόγος προφανής. Οποιαδήποτε βελτίωση της εγγύησης σε μια χώρα του πλανήτη λειτουργεί αυτομάτως ανταγωνιστικά για τις τράπεζες των υπολοίπων. Ακόμη και ο ισχυρισμός ότι οι ελληνικές τράπεζες είναι περισσότερο ασφαλείς, αν αποδεικνυόταν θα μπορούσε να αποτελέσει ισχυρό εργαλείο προσέλκυσης κεφαλαίων από τον υπόλοιπο πλανήτη με προβλέψιμες συνέπειες για την επιβίωση των τραπεζών άλλων χωρών.
Εξ άλλου όσο και αν στα λόγια οι πολιτικοί ηγέτες προσπαθούν να επιδείξουν ένα πνεύμα συνεργασίας είναι βέβαιο και ήδη ορατό ότι στην πράξη σε πολιτικό επίπεδο θα επικρατήσει η τάση του «ο σώσων εαυτόν σωθήτω», σε επιχειρηματικό δε επίπεδο το «στην αναμπουμπούλα ο λύκος χαίρεται».
Μια άλλη βασική μαρξιστική άποψη είναι ότι η πολιτική επικυριαρχία του πλανήτη εδράζεται στην οικονομική υπεροχή. Ήδη όλοι πλέον συμφωνούν ότι ανεξάρτητα από την χρονική διάρκεια και τα κατ’ ιδίαν αποτελέσματα της κρίσης ένα απολύτως προβλέψιμο αποτέλεσμα θα είναι η κατάρρευση της αμερικανικής αυτοκρατορίας, η εγκατάλειψη του αμερικανικού νομίσματος ως ρήτρας διεθνών συναλλαγών και η είσοδος στην σκηνή νέων ανερχόμενων οικονομιών με ανακατανομή της παγκόσμιας εξουσίας.
Με αφορμή αυτές τις απλές διαπιστώσεις δεν είναι καθόλου παράξενο, που όλο και περισσότεροι οικονομολόγοι και όχι μόνο φαίνεται να ξεσκονίζουν παλιά «αιρετικά» βιβλία, απορριπτέα αναγνώσματα των νεανικών τους χρόνων.
Το ενδιαφέρον όμως των πολιτών φαίνεται να μονοπωλούν αυτή την ώρα οι πολιτικοί.
Και αυτό μοιάζει με σχήμα οξύμωρο διότι αν με ιδιαίτερη ευκολία έχουν επιλεγεί τα γκόλντεν μπόυς ως αποδιοπομπαίοι τράγοι, τα φιλαράκια τους οι πολιτικοί δεν είναι άμοιροι ευθυνών.
Κανείς από αυτούς δεν μπορεί να προσποιείται την μωρά παρθένα.
Άλλοι εξ αυτών διεπλάκησαν σκανδαλωδώς με τους τυχάρπαστους χρυσοθήρες, άλλοι επέδειξαν ασύγγνωστη ανοχή, άλλοι παρέλειψαν να θωρακίσουν και να ενεργοποιήσουν τους ελεγκτικούς μηχανισμούς και πάντως άπαντες φιλοξενήθηκαν εκ περιτροπής και κατά περιόδους σε δεξιώσεις, κότερα και βεγγέρες.
‘Ίσως επομένως ένα συναίσθημα ιδίας ενοχής είναι αυτό που αποτρέπει τις κυβερνήσεις όλων των κρατών να ασκήσουν διώξεις εναντίον των φερομένων ως υπαιτίων του παγκόσμιου οικονομικού τραγέλαφου.
Είναι λοιπόν απορίας άξιο, πως αυτοί που δεν έλαβαν στοιχειώδη μέτρα προστασίας της οικονομίας θα επινοήσουν και θα εφαρμόσουν τώρα μέτρα σωτηρίας της.
Και μάλιστα με κορυφαίο σωτήρα τον μέχρι χθες υπόδειγμα αποτυχίας μίστερ Γκόρντον. ( Δεν είναι φαίνεται ο μόνος, που διαπρέπει στο εξωτερικό την ώρα, που αξιολογείται από τους συμπατριώτες του ως μη καταλληλότερος για να τους κυβερνήσει.)
Το ερώτημα είναι πόσο σωστές μπορεί να αποδειχθούν και οι κοινωνιολογικές αντιλήψεις της Μαρξιστικής σχολής, που υποστηρίζει ότι ο φτωχός επαναστατεί όταν δεν έχει τίποτα άλλο να χάσει πέρα από την πείνα ή τις αλυσίδες του.
Και εδώ το κρίσιμο ζήτημα είναι να μη φθάσει ο πλανήτης στο έσχατο σημείο της πείνας.
Άρα το θέμα δεν είναι να μην πτωχεύσουν οι τράπεζες, αλλά να μη πεινάσουν οι πολίτες.
Και μέχρι στιγμής πέρα από διάφορες ευχολογικές δηλώσεις τα ελάχιστα μέτρα, που λαμβάνονται είναι τουλάχιστον αλυσιτελή.
Διότι όλοι φέρονται να κατανοούν ότι το μέγα πρόβλημα είναι η επερχόμενη ύφεση, αλλά προς το παρόν ασχολούνται με τη ανάληψη των χρεών των τραπεζών.
Και αντί να έχουν στόχο την τόνωση της αγοράς και την αναθέρμανση της πραγματικής οικονομίας, που εδράζεται στην πρωτογενή παραγωγική δραστηριότητα, εξετάζουν τρόπους στήριξης του χρηματοπιστωτικού συστήματος με «ξένα κόλλυβα», με χρήση της δημόσιας περιουσίας, τουτέστι των χρημάτων των φορολογουμένων.
Και είναι τουλάχιστον προκλητικό, που οι περισσότεροι φαίνονται διατεθειμένοι να δώσουν αυτά τα χρήματα χαριστικά και άνευ ενταλλάγματος με εξαίρεση προς το παρόν τον μίστερ Μπράουν, που εφαρμόζοντας παλαιά φιλελεύθερη συνταγή προχωρά σε εξαγορά ιδιωτικών τραπεζών, την ώρα που πλέον αυτές δεν μπορούν να παράγουν παρά μόνο χρέη.
Χαρακτηριστική περίπτωση και η χώρα μας όπου αντί να βοηθηθούν τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα και να ενισχυθεί η ρευστότητα των παραγωγών, των μικρομεσαίων, αλλά και της βιομηχανικής δραστηριότητος, αντίθετα επιταχύνεται η οικονομική ασφυξία με την αύξηση των άμεσων και έμμεσων φόρων, την αύξηση της προκαταβολής φόρου, την οικειοθελή περαίωση των φορολογικών εκκρεμοτήτων και άλλα παρόμοια.
Φαίνεται λοιπόν προς το παρόν ότι οι πολιτικοί δρουν και καθυστερημένα και ανεπαρκώς.
Ας προσέξουν όσο υπάρχει ακόμα καιρός.
Διότι ούτε η οικονομική κρίση, ούτε ο μπάρμπα Μαρξ αντιμετωπίζονται με ξόρκια και αυτοσχεδιασμούς.
Και σύμφωνα τουλάχιστον με την μαρξιστική αντίληψη αδιέξοδα μπορεί να δημιουργούνται σε ατομικό ή κρατικό επίπεδο.
Αλλά στην εξέλιξη της παγκόσμιας ιστορίας δεν υπάρχουν αδιέξοδα.
Η ιστορία είτε με δουλοκτητική, είτε με φεουδαρχική, είτε με φιλελεύθερη, είτε με άλλου τύπου οικονομία, με τους παρόντες ή άλλους κυβερνήτες είναι βέβαιο ότι με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα καταφέρει να βρει το δρόμο της προς τα μπρος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου